Doskonałość Naukowa nie ma Płci – nowa inicjatywa Akademii Młodych Uczonych PAN

Wychodząc naprzeciw problemowi tzw. ukrytych uprzedzeń, prowadzących do dysproporcji pomiędzy kobietami i mężczyznami w nauce, Akademia Młodych Uczonych PAN (AMU PAN) przygotowała długofalowy program pod hasłem Doskonałość Naukowa nie ma Płci. Program ma na celu zwrócenie uwagi środowiska naukowego na istniejące dysproporcje między kobietami i mężczyznami oraz próbę wypracowania metod, które pozwolą te dysproporcje zmniejszać. Ponadto, AMU PAN chce naświetlić problem ukrytych uprzedzeń poprzez systematyczne badanie dot. dyskryminacji ze względu na płeć naukowców i naukowczyń oraz uruchomienie kampanii społecznej skierowanej do szerokiego grona odbiorców.

Akademia Młodych Uczonych PAN* w ostatnim czasie przygląda się uważnie różnym aspektom związanym z równością płci w polskich instytucjach zajmujących się badaniami i innowacjami, w tym problemowi tzw. ukrytych uprzedzeń, prowadzących do dysproporcji pomiędzy kobietami i mężczyznami w różnych zawodach oraz obszarach badawczych. Raporty z analiz dot. kwestie równości płci w nauce opublikowane ostatnio przez Narodowe Centrum Nauki w zakresie statystyk z uwagi na płeć wnioskodawców i laureatów konkursów NCN, oraz w Zespołach Ekspertów i Radzie NCN w latach 2010-2021[1], raporty opublikowane przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej[2] i Fundację L’Oreal[3], a także Plany Równości Płci przygotowywane w ostatnim czasie przez polskie instytucje naukowo-badawcze, wskazują na potrzebę wyrównywania proporcji  między przedstawicielami obu płci na poszczególnych szczeblach kariery naukowej, stanowiskach i w gremiach naukowych oraz informowania społeczeństwa o problemie. Należy zaznaczyć, że nie we wszystkich obszarach nauki to kobiety stanowią płeć niedoreprezentowaną. Coraz częściej można zaobserwować, że pewne aspekty łączenia życia zawodowego z prywatnym oraz idące za nimi decyzje wpływające na dalszy rozwój kariery zawodowej (np. opieka nad dzieckiem lub innymi osobami zależnymi, urlop tacierzyński, rezygnacja z długoterminowych wyjazdów, sprawowanie funkcji kierowniczych) dotykają również mężczyzn. Z wszystkich tych dokumentów wynika jasno, że wciąż zrobiono zbyt mało, aby przeciwdziałać dysproporcjom w rozkładzie płci w polskiej nauce i zbyt mały nacisk położony jest na poprawę komfortu pracy młodych rodziców (nadal głównie kobiet, ale coraz częściej także mężczyzn) i osób opiekujących się osobami zależnymi, co przekłada się jednoznacznie na ich odpływ ze świata nauki.

     Już od jakiegoś czasu AMU PAN stara się walczyć z ukrytymi uprzedzeniami i stereotypami pokazując uczennicom i studentkom, że praca naukowa nie powinna oznaczać rezygnacji z założenia rodziny i posiadania dzieci. Dotąd AMU PAN już uruchamiała podobne inicjatywy takie jak Zostań Badaczką[4] czy apele w sprawie finansowania świadczeń zdrowotnych doktorantów w szkołach doktorskich[5]. W odpowiedzi na istniejący problem AMU PAN przygotowała długofalowy program pod hasłem Doskonałość Naukowa nie ma Płci, który ma na celu walkę z ukrytymi uprzedzeniami i zakorzenionymi stereotypami oraz łączenie życia zawodowego z prywatnym.

Pierwszą inicjatywą w ramach programu, inaugurującą program Doskonałość naukowa nie ma Płci, jest konferencja o takim samym tytule, którą organizuje AMU PAN wraz z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Narodowym Centrum Nauki. Konferencja odbędzie się 10 lutego 2023 r. będzie miała na celu podsumowanie danych dotyczących dysproporcji kobiet i mężczyzn w polskiej nauce, które zostały dotychczas zebrane przez polskie instytucje. Celem konferencji będzie także rozpoczęcie dialogu pomiędzy jednostkami naukowo-badawczymi oraz wypracowanie realnych działań służących wyrównywaniu szans i przeciwdziałaniu odpływowi znakomitych naukowców lub naukowczyń z różnych obszarów badawczych. Konferencja ta będzie skierowana do władz jednostek naukowo-badawczych, przedstawicieli Ministerstwa Edukacji i Nauki, instytucji finansujących naukę w Polsce oraz organizacji zajmujących się promowaniem nauki i badań naukowych w Polsce.

Swój udział w naszej inicjatywie zadeklarowało już Narodowe Centrum Nauki, które podczas konferencji przedstawi wyniki swoich analiz, oraz przedstawiciele Belgijskiej Akademii Młodych Uczonych, którzy z wielkim sukcesem przeprowadzili podobny program równościowy[6]. Wśród prelegentów konferencji jest m.in. Prof. Teresa Zielińska, członkini Rady NCN w latach 2018-2022 i zespołu przygotowującego raport Narodowego Centrum Nauki, Dr Anna Knapińska, przedstawicielka OPI, Prof. Ewa Łojkowska, reprezentująca zespół przygotowujący raport L’Oreal, a także przedstawiciele Belgijskiej Akademii Młodych Uczonych, Polskiej Akademii Nauk oraz polskich uczelni i organizacji wspierających naukę.

* Akademia Młodych Uczonych od 2010 r. jest częścią struktur korporacyjnych Polskiej Akademii Nauk.

Członków AMU wybiera Zgromadzenie Ogólne PAN spośród wybitnych młodych naukowców (przed 38. roku życia i posiadających co najmniej stopień naukowy doktora) na 5-letnią kadencję.

Członkowie AMU PAN reprezentują wszystkie dziedziny naukowe. Obecnie 25 z nich jest z uczelni wyższych, 9 z jednostek PAN, a 1 z Państwowego Instytutu Badawczego.

Członkowie AMU PAN działają wolontaryjnie. Zabierają głos w sprawach istotnych dla polityki naukowej, aktywizują środowisko młodych uczonych i popularyzują wiedzę.

Więcej informacji o aktywności AMU PAN można znaleźć na stronie: https://amu.pan.pl oraz w artykule: https://miesiecznik.forumakademickie.pl/czasopisma/fa-7-8-2022/glos-mlodych%E2%80%A9/

[1] Rozkład płci wnioskodawców i laureatów konkursów NCN, Zespołów Ekspertów oraz Rady NCN w latach 2010-2021, https://www.ncn.gov.pl/sites/default/files/2022-04/plan-rownosci-plci-ncn-zal2-statystyki.pdf

[2] Monitoring karier zawodowych beneficjentów FNP,  luty 2018: https://www.fnp.org.pl/assets/monitoring-karier.pdf, luty 2020 (druga fala): https://www.fnp.org.pl/assets/monitoring-karier-całość.pdf

[3] Raporty Fundacji L’Oreal z lat 2015-2020: https://lorealdlakobietinauki.pl/dla-mediow/

[4] Program AMU Zostań Badaczką: https://amu.pan.pl/badaczka/

[5] Opinia ws. sytuacji doktorantów: https://amu.pan.pl/amu-proponuje-zmiany-dotyczace-zasad-i-warunkow-zatrudnienia-doktorantow/

[6] Program równościowy Belgijskiej Akademii Młodych Uczonych: https://wetenschapismvx.be/implicit-gender/implicit-bias/