Conference "Directions of PAN and AMU reform"

W dniach 8-9 marca 2017 odbyła się konferencja Akademii Młodych Uczonych PAN na temat kierunków reformy PAN i AMU.

Jej celem było zarówno zainicjowanie merytorycznej dyskusji, jak i umożliwienie członkom AMU spotkania ze sobą nawzajem oraz członkami PAN.

Otwierając konferencję prof. Jerzy Duszyński, Prezes PAN odniósł się między innymi do pomysłu utworzenia Uniwersytetu PAN. Zwrócił uwagę, że potencjał naukowy Akademii może dzięki powstaniu uczelni być wykorzystany pełniej, a nowa uczelnia znalazłaby się w nieodległej perspektywie na poczesnym miejscu w rankingach światowych.

W dniach 8-9 marca 2017 odbyła się konferencja Akademii Młodych Uczonych PAN na temat kierunków reformy PAN i AMU. Jej celem było zarówno zainicjowanie merytorycznej dyskusji, jak i umożliwienie członkom AMU spotkania ze sobą nawzajem oraz członkami PAN.
Otwierając konferencję prof. Jerzy Duszyński, Prezes PAN odniósł się między innymi do pomysłu utworzenia Uniwersytetu PAN. Zwrócił uwagę, że potencjał naukowy Akademii może dzięki powstaniu uczelni być wykorzystany pełniej, a nowa uczelnia znalazłaby się w nieodległej perspektywie na poczesnym miejscu w rankingach światowych.

W trakcie dyskusji nad funkcjonowaniem korporacji Akademii prof. Jerzy Brzeziński, Przewodniczący Rady Kuratorów Wydziału I PAN, podkreślił, że członkostwo w PAN oznacza z jednej strony zaliczenie do crème de la crème społeczeństwa nauki, z drugiej zaś zobowiązuje do wykonywania misji Akademii rozumianej jako podnoszenie i respektowanie wysokich standardów pracy naukowej i stanowienie najwyższych wymagań jakościowych w kształceniu elit naukowych.
Szczegółową koncepcję Uniwersytetu PAN przedstawił prof. Andrzej Rychard, Dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Wskazał, że w instytucjonalnej konstrukcji Akademii widoczne są trzy typy niespójności: między jej potencjałem a pozycją, pomiędzy misją badawczą a jej niewykorzystaniem w edukacji oraz pomiędzy silną rolą korporacji a jej nikłym związkiem z instytutami. Napięcia te są niepodzielne, tworzą realnie działający system konstrukcji PAN, zaś utworzenie Uniwersytetu PAN wydaje się zasadniczym sposobem likwidacji tych napięć. W dyskusji poszukiwano odpowiedzi na pytanie, jaka byłaby wartość dodana tego typu uniwersytetu. Z jednej strony nowy uniwersytet, dzięki osiągnięciom badawczym pracowników, mógłby znaleźć się w „pierwszej setce” rankingów, z drugiej potencjał pracowników mógłby zostać wykorzystany. Niebagatelny w obecnej sytuacji jest także fakt, że – jeśli nowe rozwiązania nie zostaną wprowadzone –  Polskiej Akademii Nauk może grozić odebranie prawa do prowadzenia studiów doktoranckich. Należy jednak przede wszystkim podkreślić, że studia prowadzone na uniwersytecie badawczym PAN miałyby charakter elitarny (liczba studiujących byłaby ograniczona, zaś studenci odpowiednio selekcjonowani), zaś uniwersytet charakteryzowałby się wysokim poziomem nauczania.
Wprowadzając do dyskusji na temat zakresu potrzebnych zmian związanych z członkostwem w PAN prof. Antoni Rogalski, Dziekan Wydziału Nauk Technicznych PAN, podkreślił, że jednym z podstawowych zadań korporacji uczonych jest wybór najlepszych, stosunkowo młodych, nowych członków. Kryteria ich wyboru powinny być merytoryczne i możliwie jednoznaczne, a procedura wyborcza „przezroczysta” dla wszystkich członków danego wydziału PAN. W trakcie rozmów wskazywano, że członkowie powinni angażować się w życie Akademii, a nie wzbraniać się od podejmowania tego rodzaju obowiązków. Zasugerowano także rozważenie szerszego dyskutowania aktywności naukowej kandydatów w latach poprzedzających wybór oraz dopuszczenie możliwości autoprezentacji kandydatów.
W dyskusji nad propozycjami zmian w zakresie funkcjonowania komitetów PAN, na kanwie wystąpienia prof. Elżbiety Frąckowiak, Wiceprezes PAN, podjęto kwestię ich funkcji we współczesnym świecie nauki, potrzeby ich działania, roli i sposobu realizacji zadań. Komitety PAN mają być reprezentacją środowiska naukowego w danej dyscyplinie wiedzy, mają pełnić rolę integrującą i upowszechniającą naukę. Dodatkowo, komitety naukowe PAN powinny opiniować zarówno projekty ustaw, jak i np. projekty stworzenia drogiej infrastruktury, zwłaszcza badawczej. Odnoszono się także do znaczenia okresowej ewaluacji pracy komitetów, której efektem powinno być stopniowe rezygnowanie z tych najmniej aktywnych i nieodpowiadających rzeczywistemu zapotrzebowaniu współczesnego środowiska naukowego.
Otwierając panel poświęcony miejscu Akademii Młodych Uczonych w korporacji Polskiej Akademii Nauk prof. Edward Nęcka, Wiceprezes PAN, podkreślił, że w ciągu pięciu lat działalności Akademia Młodych Uczonych stała się ważnym elementem korporacji PAN, a dzięki temu, że jest to młoda organizacja, zdaje się być o wiele bardziej elastyczna od struktury całej Polskiej Akademii Nauk.
W dyskusji na temat relacji AMU z innymi elementami struktury korporacji PAN odnoszono się do zdania prof. Mariusza Piskuły, Przewodniczącego Kapituły ds. AMU, który zauważył, że doświadczenia pierwszych 5 lat istnienia AMU pokazują, że aktywność członków AMU z jednej strony zależy od indywidualnych ich predyspozycji i osobistego zaangażowania, z drugiej zaś – od możliwości stwarzanych przez gremia Akademii. Jako podstawową kwestię do rozwiązania wskazano brak właściwego przepływu informacji. Poprawa frekwencji członków AMU na posiedzeniach PAN jest ważna by zwiększyć rozpoznawalność AMU wśród członków PAN.
W ramach omawiania struktury organizacyjnej AMU i doświadczeń z kierowania AMU, czego dokonali prof. Bartosz Karaszewski oraz prof. Jakub Fichna, byli Przewodniczący AMU, dyskutowano m.in. sprawę tworzenia warunków administracyjno-strukturalnych pozwalających na sprawniejsze wykorzystywanie potencjału członków AMU w jej przedsięwzięciach, np. mechanizmy pozwalające na zaangażowanie jak największej liczby członków na rzecz projektów o dużym znaczeniu prorozwojowym, dostosowanych do bieżących wyzwań i problemów nauki, wsparcie ekspertów prawa i administracji organizacji. Niektórzy dyskutanci proponowali wprowadzenie konieczności deklarowania przez kandydatów w przyszłych naborach chęci zaangażowania w prace AMU, co jednakowoż przez część uczestników debaty było kontestowane. W zamian podkreślano znaczenie wyboru przez AMU przedsięwzięć, które decyduje się podejmować, zważywszy na to, że jedna z fundamentalnych idei powołania „młodej” Akademii zakładała, że doświadczenie, zdolności i umiejętności liderów młodszego pokolenia naukowców będą w ramach prac wykorzystane na rzecz doskonalenia struktury i organizacji polskiej nauki. W dyskusji zastanawiano się także  nad podtrzymywaniem kontaktu z członkami AMU kończącymi kadencję, np. w ramach jakiejś struktury organizacyjnej umożliwiającej dalsze wykorzystywanie ich potencjału w pracach PAN i na rzecz rozwoju polskiej nauki w ogóle.
Omawiając strukturę organizacyjną AMU i doświadczenia z kierowania AMU, czego dokonali prof. Bartosz Karaszewski oraz prof. Jakub Fichna, byli Przewodniczący AMU, również stwierdzono, iż występuje ogromny problem z komunikacją oraz z zaangażowaniem większej liczby członków AMU. Przedyskutowano przyczyny tego stanu rzeczy i zaproponowano, by podczas wyboru członków do AMU zwracać się do kandydatów o deklarację działań społecznych oraz przeprowadzać bezpośrednią rozmowę z potencjalnymi członkami AMU. Zastanawiano się także nad podtrzymywaniem kontaktu z członkami AMU kończącymi kadencję oraz nad pytaniem „czy nie warto w jakikolwiek sposób ich zatrzymać, wykorzystując ich potencjał w PAN?”.
W dyskusji na temat członkostwa w AMU odnoszono się do zdania prof. Janusza Bujnickiego, który stwierdził, że jest ono okazją do działania na rzecz nauki w Polsce i w Unii Europejskiej. Oceniono, że do tej pory AMU działała jako tzw. ‘hub’, dzięki czemu kontakty AMU były bardzo liczne, aczkolwiek nie bardzo głębokie. Członkowie I kadencji AMU podkreślali znaczenie kontaktów międzynarodowych oraz korzyści płynące ze wspólnych działań z krajowymi organizacjami reprezentującymi młodych naukowców z innych państw. W tej grupie dyskutowano również nad przyszłością członków AMU poprzedniej kadencji. Jednym z pomysłów jest stworzenie Klubu Alumni AMU.
Podejmując temat finansowania Akademii Młodych Uczonych, na kanwie wystąpienia prof. Moniki Kaczmarek, byłej Wiceprzewodniczącej AMU, odnoszono się do zadań postawionych przed AMU oraz do zaangażowania członków AMU w różne formy aktywizacji społeczności akademickiej. Przedstawiciele władz PAN omówili sposób konstrukcji budżetu dla PAN oraz AMU, podkreślając jednocześnie, że planowanie budżetu jest silnie zależne od MNiSzW oraz wskazali ramy czasowe konstrukcji budżetu, a także wskazali dwa podstawowe źródła finansowanie AMU: z działalności statutowej oraz działalności upowszechniającej naukę. Członkowie AMU zadeklarowali włączenie się w prace nad planowaniem budżetu, podkreślając jednocześnie konieczność zapewnienia wsparcia administracyjnego i merytorycznego w procesie planowania wydatków.
W trakcie konferencji uwagę poświęcono też działalności upowszechniającej naukę, a wskazując, że mimo rosnącego szacunku dla popularyzacji, granty często wymagają od uczonych koncentracji wyłącznie na badaniach. W ramach panelu prof. Katarzyna Marciniak zaproponowała dyskusję na temat wartości dodanej działań i projektów, w których znajdują się miejsce i czas dla popularyzacji. W trakcie obrad zwrócono uwagę na brak w większości programów studiów magisterskich oraz doktoranckich przedmiotów z umiejętności miękkich, które byłyby znakomitym przygotowaniem do promowania nauki i zachęciłyby do obierania kariery naukowej. Stwierdzono, że trzeba wprowadzić rozwiązania systemowe pozwalające na premiowanie osób promujących naukę.
Uczestnicy konferencji zgodnie zauważyli, że zdecydowanie warto, aby podobnego rodzaju konferencje organizowane były cyklicznie, wyraźnie widoczna była też obopólna chęć zaangażowania – członkowie AMU podkreślali, że chcą włączać się w prace na rzecz PAN, o ile Akademia uzna ich wkład za użyteczny. Ustępujący członkowie AMU również deklarowali chęć działania na rzecz rozwoju polskiej nauki, w szczególności przez wspieranie aktywności PAN.